Ռուդիկ Հարոյան, ԶԱՏԻԿ
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ,ԿԱՄ ՈՐ ՆՈՒՅՆՆ Է՝ ԿԱՐՄԻՐ ԶԱՏԻԿ
Զատիկն ասել ա՝
Հենց գան, արմանաս,
Հենց գնամ, զարմանաս:
Գալիս է Զատիկն ու գնում, և մեր ու մանուկ, արար աշխարհ Զատկի բերած հրաշքից արման-զարմանք են կտրում:
Երեկ սառցե շապիկ էր գետակը հագել, սուս ու փուս ծվարել, իսկ այսօր ահա քչքչոցն է գլուխը գցել, մեջքը հաստացրել ու ճամփա ընկել:
Երեկ ծառն էր տիպ-տկլոր ցցվել՝ մերկ ձեռքերը երկինք պարզած, այսօր տեսնում ես՝ բողբոջ է բռնել, տերև է հագել, ծիլ, ծաղիկ առել, ծառամեջ մտել:
Առաջ արևքուրիկը ծույլ, ալարկոտ, շտապում էր՝ մոր գրկում ննջի, իսկ այսօր ահա հազար ասեղով զուգված, զարդարված՝ շարար է գալիս՝ հանդեսի ելած:
Դեռ երեկ ամպից ձյան փաթիլն էր լռիկ-մնջիկ, խաղ ու պարով ներքև սահում, հենց իմանաս նորահարսն է սկեսրոջ առաջ պտույտ տալիս, դե իսկ հիմա հենց նույն ամպը, գոռգոռալով, կայծակները ցրիվ տալով, վերից վար աղմկելով, անձրևում է ու կարկտում: Ու դեռ քիչ է, հենց որ հալվում ու մաշվում է, կամ իր ձայնից վախեցած, կայծակներից ծվեն-ծվեն պատառոտված՝ անհայտանում , տապ է անում, նրա տեղակ կանաչ-կարմիր աղեղնակը՝ ծիածանն է երկնքով մեկ կամար կապում: թե կարող ես, վազի՛ր, հասի՛ր ու թե հասնես, տակով անցի՛ր, հաստատ հրաշք կկատարվի:
Դե լա՛վ նայիր շուրջդ բոլոր ու կտեսնես, որ ոչ երեկ, այլ հենց այսօր հազար տեսակ, հազար կանչով, թևախաղերով, թռչուններն են քո շուրջ բոլորը: Ու ինչքան էլ վերև նայես՝ հավքթռուկի պարին կարոտ, դու կլսես գետնի խորքից տնքոցը հողի, որ պահանջն է երկունքի, ու ափերդ քոր կգան՝ ծոր քրտինքդ գետնին տալու բահ բռնելու պահանջից:
Դա դեռ ի՞նչ է, դա դեռ ոչինչ: Ասա՛, լսո~ւմ ես զվարթ ծիծաղն անհոգ մանկան: Թե լսում ես ու հաստատում, ուրեմն կա… կա հրաշքը, որ քեզնով է նաև հրաշք ու անունն է Հարություն:
Զատի~կ, Հարությո~ւն:
Եթե ասեք ինձ՝ նկարի՛ր Զատիկ, կամ որ նույնն է ՝ Հարություն, ապա գիտեմ, կվեցնեմ երկու գույն՝ կանաչ, կարմիր ու մերժելով ձմռան գույնը՝ ձյունանման թղթի վրա ես վերևում կարմիր գույնով մի մեծ արփի կնկարեմ՝ ճոխ վարսերը բոլոր ձգած, իսկ ներքևում՝ կանաչ գույնով, կանաչ-կարմիր ծիլեր առատ: Ապա կարմիրով՝ կանաչ, փափուկ ծիլերի մեջ մի մեծ ձու էլ կնկարեմ կարմիր գույնով:
-Միայն այդքա~ն,- կհարձնեք դուք զարմացած,- Հապա ո՞ւր են քո նկարում նոր-նոր ելած ծիլ-ծաղիկը զանազանմ պերճ ծառերը՝ բողբոջ հագած, թռչունները՝ թևատարած, թուխ ամպերը՝ կայծակներով, ծիածանը՝ վառ գույներով:
-Հապա նայե՛ք,- կասեմ ես ձեզ,- մի լա՛վ նայեք դուք նկարին ու կհամոզվեք, որ մեծ խորհուրդ, խորին խորհուրդ կա դրանում:Նկարածը պահն է այստեղ արարման, կյանքի նշան՝ արյան գույնով գունապատված այս ձուն ահա, որ դեռ երեկ սառն էր այնքան ու անկենդան, արևի տաք շնչով արբած, նոր ծիլ տված պտղավորման կանաչ ուժով կենդանացել, շունչ է առել և ուր որ է ճաք տալիս: Ու հենց ճաքեց, ձեր ապշահար աչքի առաջ մի նոր կյանք է աշխարհ գալու հազար տեսակ իր ձևերեով, հազար տեսակ իր գույներով, հազար տեսակ իր ձայներով, հազար տեսակ իր խաղերով:
Նորն է ծնունդ առնում էսպես ու շարունակ պտույտ տալիս կյանքի անիվն անմեկնելի:
Դա է հրաշքն, ուրիշ էլ ի՞նչ: Եվ անունն է այդ հրաշքի՝ Հարությո~ւն, կամ որ նույնն է՝ Կարմիր Զատիկ:
Քանի որ Զատիկի տոնին ձու ենք ներկել, տոնական խաղերի ժամանակ նաև հանելուկներ են հորինել
Մի տուն ունեմ՝ դուռ չունի,
Դուրսն արծաթ է, մեջը՝ ոսկի:
Այսօր կլոր մարմար քար,
Վաղը կթռչի վերուվար:
Կարաս ունեմ մի պուճուր,
Մեջը երկու գույնի ջուր:
Ինչ տունէ՝ քարով խփես, կքանդվի,
Էլ չի շինվի:
Զատիկի հետ կապված առած-ասացվածքներ
Կարմիր ձուն Զատիկին կսազի:
Զատկե Զատիկ է~, նավակատիկ է~, չամչի հատիկ է~:
Կարմիր ձու տուր, կարմիր օր տամ:
Զատիկն առանց ձվի չի լինի:
Հավը կուտե հատիկ-հատիկ
Ծով ձմեռեն կելնե Զատիկ:
Զատկախաղ
Զատիկ, Զատիկ, նավակատիկ,
Արի նստի մեր տան մոտիկ,
Ես քեզ կտամ խաս գուլպա,
Արի, խեր բեր մեր տան վրա:
Մարիա Տեր-Մարգարյան 